Aanleiding
Steeds vaker ontstaan er conflicten tussen ouders, school en/of zorgaanbieders over wat een kind nodig heeft, wie de zorgplicht heeft en wie het extra maatwerk betaalt. Er zijn dan mediators (zoals onderwijsconsulenten) nodig om dergelijke conflicten te de-escaleren. Het gebeurt dan regelmatig dat onderwijs- of zorgprofessionals ouders onder druk zetten om het aanbod via de route van de jeugdbescherming (Veilig Thuis-melding en ondertoezichtstelling) te accepteren. Vanuit de (ook naïeve) veronderstelling dat ouders op die manier versneld hulp krijgen. Maar de jeugdbescherming is daarvoor nooit bedoeld: het is een drang- en dwang-kader om de veiligheid van kinderen te waarborgen – met alle gevolgen van dien voor de gezinnen.
VT-melding maakt veel kapot
De conferentie begon met het verhaal van twee ouders die op indrukwekkende wijze hun ervaring met het organiseren van het onderwijs voor hun kind deelden. Met het onderwijs kwamen zij er niet uit wat onder andere leidde tot (diverse) VT-meldingen. Duidelijk werd hoe groot de impact daarvan was. Ook als het bij een onderzoek blijft en de conclusie dat er geen sprake van kindermishandeling is. ‘Een VT-melding is zo gedaan maar het herstel hiervan kost het gezin jaren’; zo liet een ouder weten. Zo’n melding is heel ingrijpend en tast je als ouder in je ouderschap aan. Je wordt weggezet als slechte ouder. Dat zorgt voor zoveel angst en haalt alle vertrouwen in de professional weg. ‘Geef gezinsleden nazorg na een onterechte melding’, zo opperde één van de ouders.
Meldcode aanpassen
Deze ouders maar ook andere sprekers waren heel duidelijk over de volgende aanbeveling: ‘Schuif onderwijs, wanneer het niet lukt, niet af op jeugdzorg. Stop met inzetten VT bij onderwijsproblemen. Laat ouders en school samen zoeken naar oplossingen.’ De meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling voor onderwijsprofessionals zou hierop moeten worden aangepast.
Ook werd aangegeven dat stap 3 uit de meldcode vaak niet goed wordt toepast. Deze stap geeft aan dat de professional in gesprek gaat met ouders over de zorgen en overweging om een VT-melding te gaan doen. Dat is wat anders dan de ouder melden dat VT-melding gedaan is, terwijl dit vaak de praktijk is. Het advies is om de zorgen te bespreken en daarna pas te beoordelen of de melding nodig is.
Hoe effectief is melding?
In het jeugdbeleid en de jeugdbescherming staat het begrip veiligheid centraal: ‘Ieder kind veilig’ luidt de slogan. Maar wat is dat? Wanneer spreken we van veiligheid en kunnen we dat wel met elkaar borgen? Deze vragen kwamen meerdere keren aan bod. Zeker in het kader van drang en dwang. Hoe verhouden die zich tot veiligheid van het kind? We weten vaak niet wat de gevolgen zijn van een drang-en-dwang-traject en wat de effecten ervan zijn voor kind en gezin. Ze kunnen ook leiden tot schade en zorgen daarmee eerder voor onveiligheid bij ouder en kind. Zeker als hiermee de band tussen ouder en kind wordt aangetast. Zo gaf Mariëlle Bruning, professor Jeugdrecht aan de Universiteit Leiden, aan dat ouders bang zijn voor drang. Dat zou in haar optiek niet nodig moeten zijn bij een goede participatie en de wil om samen aan de slag gaan.
Belangrijkere knoppen om aan te draaien en zo te werken aan verbetering liggen in het gesprek met ouders. Er is winst te halen wanneer we investeren in de attitude van professionals ten opzichte van ouders en hun vaardigheden om met ouders in gesprek te zijn en te blijven. Maar ook door aandacht te besteden aan emotieregulatie van ouders (angst en boosheid) en professionals (angst voor tuchtrecht, gevolgen onterecht niet ingrijpen, boze ouders). Bij beiden speelt angst een belangrijke rol die bepalend kan zijn voor hun optreden en handelen met de ongewenste effecten tot gevolg.
Jeugdbescherming mag geen hulp verlenen
Inspirerend was de bijdrage van Adri van Montfoort. Hij houdt zich al jaren bezig met de jeugdzorg en gaf een geschiedkundig overzicht, waarmee hij onder andere liet zien dat jeugdhulp steeds minder hulp mág bieden. Raadsonderzoekers kinderbescherming, casemanagers jeugdbescherming, bureau jeugdzorg, Veilig Thuis en de diverse regisseurs/consulenten in de gemeentelijke teams mogen géén hulp verlenen.’ Wat dragen ze dan wel bij en wie biedt er dan hulp? Met een aantal duidelijke aanbevelingen komt Adri tot een eenvoudiger stelsel met jeugdbescherming, jeugdhulp en een duidelijkere beschermende taak van de kinderrechter voor het waarborgen van de veiligheid van kinderen.
Leren van België
Het laatste onderdeel van de conferentie was een mooie dialoog tussen Jolande uit Beijerse (UHD straf- en strafprocesrecht Erasmus School of Law) en Johan Put (Hoogleraar Jeugd- en Sociaalrecht KU Leuven) waarin zij een vergelijking maakten tussen het Nederlandse systeem en het Vlaamse jeugdhulpsysteem. Duidelijk werd dat ons systeem van dwang ouder en kind onvoldoende bescherming biedt. Zo hebben in Vlaanderen kind en ouders beiden een advocaat (die met kind meegaat tot meerderjarigheid). Een andere aanbeveling is meer spreekrecht tijdens de zitting. Nu is dat bij een uithuisplaatsing slechts 5 minuten.
Vervolg
Het laatste over dit belangrijke onderwerp is met deze conferentie beslist niet gezegd. Ook onder ouders leeft het enorm. Zo startten enkele ouders kortgeleden een petitie. Bij deze conferentie is het goed gelukt om het ouderperspectief binnen drang en dwang te belichten en aan te geven dat het gebrek aan passend onderwijs, gebrek aan kennis of perverse (financiële) prikkels niet mogen leiden tot (meer) drang en dwang. Oudervereniging Balans verwerkt alle input tot een statement en een kleine groep van de aanwezigen gaat concrete zaken aanpakken. Wordt vervolgd dus.
Meer informatie is te vinden op de website van Balans.
Marieke Boon is thema-adviseur passend onderwijs bij Ouders & Onderwijs. De werkconferentie werd georganiseerd door Oudervereniging Balans met medewerking van Belangenvereniging Intensieve kindzorg BVIKZ, Ieder(in), Programma Zorg voor de Jeugd en Ouders & Onderwijs.
