Tip 1: Wees alert op verschillende reacties van leerlingen op dezelfde gebeurtenis
Leerlingen zijn ieder op hun eigen manier bezig met ingrijpende gebeurtenissen. De ene leerling leest erover, de ander kijkt naar het Jeugdjournaal. Sommige leerlingen maken de gebeurtenis van dichtbij mee omdat ze familie hebben in een oorlogsgebied of op de plaats van een natuurramp. Anderen hebben misschien zelf te maken gehad met oorlog, geweld of een natuurramp en zijn daardoor gedwongen verhuisd. En er zijn ook kinderen waar thuis niet of bijna niet over ingrijpende gebeurtenissen wordt gepraat.
Tip 2: Let extra op leerlingen die direct betrokken zijn
Heb je leerlingen die direct betrokken zijn bij de ingrijpende gebeurtenis? Ga in gesprek met hen en hun ouders. Vraag hoe het met hen gaat, hoe zij deze tijd beleven en of je iets voor hen kunt betekenen. Misschien wil de leerling erover vertellen in de klas, of juist niet. Vinden kinderen het lastig om erover te praten? Je kunt ze dan bijvoorbeeld een tekening laten maken of een stuk laten schrijven.
Tip 3: Bied de ruimte om verschillende ervaringen en meningen te delen
Merk je dat leerlingen in de klas anders met elkaar omgaan of dat vriendschappen veranderen doordat ze verschillend denken over de situatie? Besteed hier dan zeker aandacht aan en bied ruimte voor het delen van de verschillende meningen. Laat leerlingen hun gedachten onder woorden brengen, naar elkaar luisteren, elkaar vragen stellen en op elkaar reageren. Spreek samen af hoe je hiermee wilt omgaan. Hoe je met verschillende meningen omgaat en respectvol op elkaar kunt reageren. Zorg in ieder geval dat leerlingen elkaar steun kunnen bieden. Laat ze uitspreken wat ze nodig hebben en wat zij de ander kunnen bieden.
Leerlingen doen op deze manier ook ervaring op met het omgaan met een pluriforme samenleving zoals Nederland. Dit is een samenleving waarin verschillende groepen mensen samenleven, met verschillende religies, gewoontes, normen en waarden.
De Anne Frank Stichting heeft tips en lesmateriaal over het omgaan met vooroordelen. Ook Stichting School & Veiligheid biedt tips om met leerlingen te praten over gevoelige maatschappelijke onderwerpen. Zowel voor in de klas als met het team en de hele school. Het is belangrijk dat iedereen zich daarbij veilig en gehoord voelt.
Tip 4: Erken de gevoelens van leerlingen en stel ze gerust
Ingrijpende gebeurtenissen kunnen beangstigend zijn voor leerlingen. Ze zien en horen de angst en ongerustheid van volwassenen. Hierdoor kunnen kinderen zich onzeker en onveilig voelen. Voor kinderen is school juist een omgeving om gerustgesteld te worden en grip te voelen op wat er gebeurt. Dit weegt nog zwaarder voor kinderen die zich al onveilig voelen in hun leefsituatie. De extra onrust kan voor hen extra beangstigend zijn. Blijf kalm, erken hun gevoelens en stel leerlingen gerust. Wat je nog meer kunt doen lees je bij de Academie voor Praten met Kinderen.
Tip 5: Geef de leerlingen passende informatie
Informeer leerlingen over de situatie. In welke mate en op welke manier hangt af van hun leeftijd. Sluit aan bij de vragen die leerlingen zelf hebben – in taal en in de uitvoerigheid van jouw antwoorden. Praat vanuit hún wereldbeleving.
Wil je meer tips over jouw rol, hoe je een discussie goed kunt begeleiden of wil je meer achtergrondinformatie?
Over natuurrampen vind je lesmateriaal bij het Rode Kruis.
Over terrorisme vind je tips op Ter-info.nl.
Over de oorlog in Oekraïne heeft de Universiteit Utrecht een lesbrief.
Tip 6: Zorg voor voldoende afleiding
Je creëert een goede balans door jezelf en de klas wat extra rustmomenten en positieve ervaringen te gunnen. Denk bijvoorbeeld aan extra bewegingsmomenten, vrij spel en creatieve opdrachten. Hierdoor breng je afleiding en energie in de dag. Voor jezelf en je leerlingen.
Tip 7: Bespreek in het team hoe je omgaat met de ingrijpende gebeurtenis
Hoe zorg je er samen voor dat ingrijpende gebeurtenissen zoals een natuurramp of oorlogssituatie op een veilige manier wordt besproken op school? Praat daarover met je team. Denk bijvoorbeeld hieraan:
- Hoe en op welk moment bespreek je de ingrijpende gebeurtenis in de groep of klas?
- Hoe betrek je ouders en wat verwacht je van hen?
- Welke woorden kies je?
- Bij welke vakken laat je het terugkomen en wanneer niet?
- Hoe worden leerlingen geïnformeerd op school en bij wie en wanneer kunnen zij terecht met vragen?
- Stem samen af wat passende informatie is voor jouw leerlingen.
- Is het handig een gedenkplek of ontmoetingsruimte op school te organiseren waar leerlingen hun gedachten en gevoelens kwijt kunnen?
Hierin samen op een lijn komen als team en er helder over communiceren, is prettig voor leerlingen, ouders en jezelf. Ouders kunnen daar thuis dan ook op aansluiten.
Alle kinderen en jongeren hebben recht op onderwijs. Denk daarom samen na over hoe je onderwijs kunt en gaat bieden aan kinderen en jongeren die zijn gevlucht uit hun thuisland.
Tips voor het onderwijs aan vluchtelingen lees je bij Wat werkt op school?
Tip 8: Let goed op jezelf als leerkracht
Tot slot is het belangrijk dat je ook jezelf goed in de gaten houdt wanneer er ingrijpende gebeurtenissen plaatsvinden. Bespreek daarom in je team wat de gebeurtenis oproept. Wat zijn jouw twijfels, overwegingen en gedachten? Volg je het nieuws op de voet? Lukt het om de gesprekken te voeren met leerlingen, studenten en ouders of heb je steun van collega’s of andere professionals nodig? Vraag eventueel ondersteuning van het wijkteam of het jongerenwerk. Zij kunnen gezinnen ondersteunen en zijn ook in de wijk actief.
