Humor en het maken van grappen heeft veel positieve kanten. Sámen lachen en plezier hebben zorgt voor verbinding en betrokkenheid. Juist begin van het schooljaar is dit belangrijk. Naast die verbinding spelen grappen ook een rol in het bepalen van de normen in de groep. Door wel of niet om een grap te lachen bepaal je met elkaar wat acceptabel is. Tegelijkertijd is dit precies waar het ook mis kan gaan. Want is het grapje voor iederéén leuk, of wordt hiermee een specifieke leerling of specifieke groep uitgesloten en dreigt dit een norm te worden?

Micro-agressie

Het maken van grapjes begint vaak klein. Het gaat dan om opmerkingen die we niet meteen pesten noemen, maar wel een onveilig of vervelend gevoel geven. Dit wordt micro-agressie genoemd. “Op het moment zelf lijken micro-agressies misschien klein of onbeduidend, maar ze stapelen zich op en kunnen mensen het gevoel geven dat ze er niet bij horen. Het is alsof iemand je keer op keer hard en op dezelfde plek in je arm prikt. Eén prik doet misschien niet zo’n pijn. Maar na verloop van tijd raakt die plek gekneusd, en doet elke prik meer pijn dan de vorige.” Op deze manier kunnen grappen uitdraaien op pesten.

In alle voorbereidende gesprekken op dit thema merkten de Stichting School & Veiligheid hoe ingewikkeld en complex grapjes eigenlijk zijn. Want naast dat het subjectief is raakt het allerlei maatschappelijke kwesties, zoals pesten, vrijheid van meningsuiting, discriminatie en polarisatie. Het artikel ‘Wat er schuil gaat achter “zomaar een grapje” ’ beschrijft heel mooi hoe humor maatschappelijke gevoeligheden in de samenleving bloot kan leggen en hoe je in een diverse samenleving al snel in de verkeerde hoek zit wanneer je grap over minderheden gaat.

Marijke van der Zalm, adviseur pesten en projectleider Week Tegen Pesten, formuleert het als volgt: “Het is heel belangrijk om kinderen en jongeren te leren wat de positieve, maar ook negatieve impact van grappen kan zijn. Het gaat over hoe gaan we met elkaar om en wat vinden we wel en niet acceptabel.”

‘Grapje! Moet toch kunnen?!’ brengt het gesprek op gang over plezier, veiligheid, grenzen, weerbaarheid, maar ook over verschillende meningen en opvattingen: Is iets grappig of grensoverschrijdend? En wie bepaalt dat eigenlijk? Een simpel antwoord is er niet altijd, maar kinderen in een veilige setting laten oefenen geeft ze belangrijke vaardigheden mee voor hun toekomst.

Wat vraagt dit van de leraar?

School is een belangrijke oefenplaats voor kinderen. Het is de plek waar ze leeftijdsgenoten ontmoeten en kennismaken met verschillen in waarden, normen en omgangsvormen. Als leraar zorg je voor een veilig oefenklimaat waar fouten gemaakt mogen worden Onder andere door duidelijk te zijn over welk gedrag wel en niet geaccepteerd wordt. Je leert jouw leerlingen dat er grenzen zijn aan grappen en aan vrijheid van meningsuiting. Dat brengt per definitie spanning met zich mee. Want wat voor de één grappig is, is dat voor een ander niet. Oftewel wat voor de één veilig is, is voor de ander onveilig.

In een sociaal veilige school kunnen deze gesprekken gevoerd worden en krijgen leerlingen bagage mee voor later. Met jouw eigen houding en handelen geef je jouw leerlingen een voorbeeld. Je bent hun rolmodel. Door je niet te laten verleiden om mee te lachen met flauwe grappen en te proberen je bewust te zijn van je eigen opmerkingen en humor. Vraag jezelf daarom regelmatig af wat het effect is van jouw houding en handelen op je leerlingen. Ben jij je bewust van het effect van jouw grappen op jouw leerlingen? Zijn jouw grappen en opmerkingen altijd leuk voor iedereen of vallen die ook wel eens onder de categorie ‘micro-agressie’? Het is belangrijk om oog te hebben voor hoe jouw leerlingen jouw gedrag (zouden kunnen) ervaren door bijvoorbeeld regelmatig navraag te doen bij je leerlingen en je collega’s.

Doe mee!

De Week Tegen Pesten wordt ieder jaar in september georganiseerd door Stichting School & Veiligheid. Met deze week ondersteunen we jou als leraar met inspiratie, informatie en lesmateriaal om met je klas aan de slag te gaan. Pesten voorkomen doe je het hele jaar, actief. Door aan het begin van het schooljaar mee te doen met de Week Tegen Pesten zet je alvast de positieve toon voor het komende schooljaar.

Meedoen aan de Week Tegen Pesten is eenvoudig. Op de pagina Doe mee! vind je alle informatie.