In onderstaande blog van Aniek de Lange en Ellen Braakhekke op de site van het Trimbos Instituut lees je hoe je als school de Wegwijzer kunt inzetten binnen een schoolbrede aanpak op welbevinden.
Welbevinden is een breed begrip. Onder welbevinden verstaan we de mate waarin iemand zich sociaal-emotioneel en lichamelijk goed voelt. In spreektaal gaat het over ‘lekker in je vel zitten’. Schoolstress, prestatiedruk en schoolaanwezigheid zijn specifieke thema’s die samenhangen met welbevinden. Als je werkt aan deze thema’s werk je ook aan welbevinden.
De kracht van een schoolbrede aanpak
Als je als school aan de slag wilt met het verminderen van prestatiedruk en schoolstress en het verhogen van schoolaanwezigheid is het belangrijk om niet alleen voor losse acties en interventies te kiezen. Uit onderzoek weten we dat inzet op meerdere lagen in en om de school beter werkt. Een schoolbrede aanpak richt zich niet alleen op individuele leerlingen, maar ook op het schoolteam, de klas, het schoolklimaat, de thuisomgeving en de omgeving om de school heen. De kracht van een schoolbrede aanpak op welbevinden is dat het op termijn problemen voorkomt en inzet op het verbeteren van het welbevinden van álle leerlingen.
“Bij het aanpakken van prestatiedruk kan je een faalangstreductietraining geven op school. Nog mooier is als je in de brede schoolcontext kijkt waarom leerlingen faalangst ervaren en deze probeert te verminderen. Bijvoorbeeld door kritisch te kijken naar de hoeveelheid toetsen, de normen over presteren bespreekbaar te maken in de hele school en alle leerlingen te leren stress te herkennen en hiermee om te gaan.” – Thera Knopperts, adviseur gezondheidsbevordering jeugd GGD regio Utrecht.
Wegwijzer Mentaal Kapitaal
De Wegwijzer Mentaal Kapitaal gaat uit van een preventieve, schoolbrede aanpak. De Wegwijzer is ontwikkeld voor onderwijsprofessionals in en om het voortgezet onderwijs (zoals zorg- en ondersteuningscoördinatoren, teamcoördinatoren, schoolleiders, orthopedagogen en schoolpsychologen) en Gezonde School-adviseurs. Je kunt de Wegwijzer gebruiken als gesprekstool om het gesprek over de aanpak van schoolstress, prestatiedruk en schoolaanwezigheid binnen het schoolteam op gang te brengen. Daarnaast biedt de Wegwijzer waardevolle voorbeelden en interventies om scholen te ondersteunen bij het opstellen van een gezamenlijk plan van aanpak.
De Wegwijzer inzetten binnen schoolbrede aanpak op welbevinden
Om de kans op succes te vergroten, is het belangrijk dat de gekozen acties of interventies uit de Wegwijzer onderdeel zijn van een schoolbrede aanpak op welbevinden. In het stappenplan ‘Werken aan welbevinden’ lees je hoe je op een gestructureerde manier met een kernteam aan de slag kunt met een schoolbrede aanpak op welbevinden. Daar kan het werken aan schoolstress, prestatiedruk en schoolaanwezigheid onderdeel van uitmaken. Een schoolbrede aanpak kan groot en veelomvattend klinken, maar vaak begint het met kleine stappen.
Het stappenplan is geen afvinklijst, maar een proces waarin je soms terugkomt bij eerdere stappen om het geheel weer verder te versterken. Voor de Wegwijzer geldt hetzelfde. Je kunt de Wegwijzer en het stappenplan naast elkaar gebruiken.
Kort samengevat bestaat het stappenplan uit 7 stappen, die overeenkomen met de stappen van de Gezonde School-aanpak, maar dan specifiek voor het thema welbevinden:
- Stel een kernteam samen
- Breng de huidige situatie in kaart, bijvoorbeeld met deze checklist
- Herijk of ontwikkel een visie op welbevinden en leren, bijvoorbeeld met deze werkvormen
- Kies doelen
- Maak een plan, voorbeelden van activiteiten vind je in deze inspiratiekaart
- Voer het plan uit
- Kijk terug en blik vooruit
Hieronder lees je bij welke stappen uit het stappenplan je de Wegwijzer Mentaal Kapitaal kunt gebruiken.
Breng de huidige situatie in kaart (stap 2)
De checklist die in het stappenplan wordt genoemd bij stap 2 richt zich op het (bredere) thema welbevinden. De Wegwijzer biedt de mogelijkheid om aan de hand van acht domeinen op een overzichtelijke wijze de huidige situatie op je school in kaart te brengen specifiek op het gebied van schoolstress, prestatiedruk en schoolaanwezigheid. Voorbeelden van domeinen zijn: schoolklimaat, sensitief doceren en relatie met klasgenoten. In de handleiding vind je extra informatie over de Wegwijzer, onder andere over de domeinen.
Maak een plan (stap 5)
Nadat de beginsituatie per domein in kaart is gebracht, maak je in de Wegwijzer een keuze voor domeinen waarmee je binnen jouw school aan de slag wil om schoolstress en prestatiedruk te verminderen en schoolaanwezigheid te bevorderen. Hiervoor kun je ook input uit stap 3 (herijk of ontwikkel een visie) en stap 4 (kies doelen) van het stappenplan gebruiken.
De Wegwijzer toont per domein aanbevelingen op basis van wetenschappelijk onderzoek. Daarnaast biedt het een overzicht van goede voorbeelden uit de praktijk en beschikbare interventies per aanbeveling. Dit levert specifieke input voor een plan van aanpak. De interventies zijn afkomstig uit de Databank Effectieve Jeugdinterventies van het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) en het overzicht van Gezonde School-activiteiten.
“Het allermooiste aan deze Wegwijzer is de enorme moeite die is gedaan om wetenschappelijke kennis op een praktische manier bij het onderwijs te krijgen. Alle perspectieven zijn meegenomen: de jongeren, de ouders, de school, de professionals en de wetenschap. Scholen kunnen met dit instrument de mentale gezondheid van hun leerlingen op een structurele en duurzame manier verbeteren. Het gesprek is gestart, de weg naar een mentaal gezondere schoolomgeving ligt open.” – Thera Knopperts, adviseur gezondheidsbevordering jeugd GGD regio Utrecht.
Ondersteuning nodig?
De Wegwijzer geeft geen kant-en-klaar advies. Zo kunnen verschillende interventies ingrijpen op één bepaald domein. Ook is het belangrijk dat interventies passend zijn binnen de eigen schoolcontext. Daarnaast werken interventies beter als ze onderdeel zijn van een schoolbrede aanpak op welbevinden. Voor advies op maat zijn er verschillende personen binnen de gemeente of het samenwerkingsverband beschikbaar. Denk bijvoorbeeld aan een Gezonde School-adviseur, schoolpsycholoog, orthopedagoog of jeugdverpleegkundige.
Kijk ook eens welke lokale mogelijkheden er zijn om interventies in te zetten. Soms zijn er bijvoorbeeld (financierings-)mogelijkheden vanuit het samenwerkingsverband. Of misschien wordt door jouw gemeente een bepaalde interventie gestimuleerd of gesubsidieerd.
Via deze link kun je direct naar de Wegwijzer Mentaal Kapitaal.
