De resultaten werden gepresenteerd tijdens een eindsymposium, waarbij tientallen professionals aanwezig waren, van zorg- en welzijnsprofessionals tot beleidsadviseurs. Zij luisterden onder meer naar Wilma Jansen, senior onderzoeker en kenniscoördinator bij de gemeente Rotterdam, en Annemieke Wargers, onderzoeker bij Erasmus MC. De onderzoekers vertelden over de pilot die afgelopen schooljaar draaide op 5 Rotterdamse basisscholen in wijken met veel inwoners in een kwetsbare situatie. Hier kregen kinderen een halfjaar lang 4 dagen per week een gezonde schoollunch aangeboden.

Wereld te winnen

“Rotterdam zet al 20 jaar in op het terugdringen van overgewicht bij kinderen”, vertelde Wilma. “We hebben ingezet op bewegen, water drinken en tussendoortjes op scholen. Desondanks blijft het percentage van kinderen met overgewicht hoog. Op het gebied van gezonde voeding is nog veel te winnen. Nationale en internationale onderzoeken tonen aan dat een gezonde schoollunch kan bijdragen aan gezondere eetgewoonten bij kinderen. Daarom hebben we Erasmus MC gevraagd om de effecten hiervan te onderzoeken. En te kijken of het organiseren van schoollunches haalbaar is.”

Meer groente

Uit het onderzoek blijkt dat kinderen door de gezonde schoollunch duidelijk meer groente binnen krijgen. En minder zoete dranken drinken. Daar staat tegenover dat kinderen niet altijd meedoen, omdat ze hun eigen lunch lekkerder vinden. Ouders en docenten noemden meer redenen om wél mee te doen dan om niet mee te doen. Belangrijke beweegredenen zijn dat het kind gezond eten krijgt én dat ieder kind de kans krijgt om hetzelfde te eten.

Gelijke kansen voor iedereen

Het belang van kansengelijkheid werd benadrukt door wethouder Faouzi Achbar van onder andere Welzijn en Sport. Bij de aftrap van het symposium vertelde hij over zijn eigen ervaringen als docent met ongezond eten in de klas. “Gelijke kansen voor iedereen, dat heeft ook te maken met toegang tot gezonde voeding. Geef je een auto geen of onjuiste brandstof, dan komt hij niet vooruit. Als kinderen gezonder eten, hebben ze meer energie en concentratie om te leren en zich te ontwikkelen.”

Hoe haalbaar?

De vraag is of het haalbaar is om een gezonde schoollunch blijvend in te voeren voor alle Rotterdamse kinderen. De bereidheid onder kinderen, ouders en basisscholen is er. Tijdsinvestering, financiering, organisatielasten en het gebrek aan faciliteiten zijn aandachtspunten voor basisscholen om een gezonde schoollunch in te voeren. Desondanks organiseert al 38% van de basisscholen een vorm van lunch. Bij het nemen van de hindernissen kan Rotterdam leren van anderen. Daarom doen Erasmus MC, gemeente Rotterdam en basisschool OBS Delfshaven mee aan het Europese project Healthy Wave. Hierin worden goede ervaringen onderzocht met gezonde schoolmaaltijden voor alle Europese kinderen. Binnen dit project is Rotterdam gekoppeld aan Milaan. Daar zijn gezonde schoollunches voor leerlingen al tientallen jaren de normaalste zaak.

Utrecht: draagvlak cruciaal

Beleidsadviseurs van de gemeente Utrecht vertelden in De Fruitvis over hun aanpak Gezond Gewicht op School. Die bestaat, naast de gezonde schoollunch, uit meer bewegen, voedseleducatie en ouderbetrokkenheid. “Net als in Rotterdam zijn er grote verschillen per wijk’, vertelde Cheryl Glazenburg. “Ongelijk investeren voor gelijke kansen is wat we doen. We ondersteunen eerst de meest kwetsbare kinderen.” Een Utrechtse les: draagvlak bij ouders en binnen de school is cruciaal. “Alleen dan verschuift de sociale norm. Gezonde voeding en meer bewegen komt meer en meer in het DNA van scholen. ‘Het kost tijd om gewoonten te veranderen.”

Indrukwekkende Limburgse resultaten

Een ander inspirerend voorbeeld kwam van Maria Jansen. De emeritus professor aan de Universiteit Maastricht was betrokken bij de gezonde basisschool van de toekomst. Dat concept werd in 2013 geïntroduceerd op twee scholen in Parkstad. Dit is een regio in Zuidoost-Limburg die kampt met talrijke maatschappelijke uitdagingen. Vier jaar lang kregen kinderen dagelijks een gezonde schoollunch en een extra uur beweging van pedagogisch medewerkers. Hierdoor nam hun BMI flink af. Ook werd er minder gepest en nam de concentratie toe. Dat leidde onder meer tot betere rekenresultaten. Inmiddels werken 30 Limburgse scholen met dit succesvolle concept.

Rol van ouders en docenten

Tijdens de paneldiscussie werd besproken hoe het verder moet met de gezonde schoollunch. Er werd levendig gediscussieerd over de rol van ouders en de leerkracht. “De docent is hét rolmodel voor kinderen en speelt een cruciale rol’, stelde kinderarts Paul van de Laat van het Franciscus Gasthuis & Vlietland. Ook stelde hij dat het belang van gezonde voeding in de geneeskundeopleiding meer aandacht moet krijgen. Karin de Jager, senior beleidsadviseur gezondheid bij de gemeente Rotterdam, vertelde dat de gemeente zich hiervoor inspant. Zij vindt dat er ook op de koksopleiding meer aandacht moet zijn voor gezondheid en duurzaamheid. “En ook op de pabo moet voeding een belangrijker onderdeel worden”, zei Ralph van Meijgaard van lunchaanbieder Voedseleducatie010.

“Overheid moet investeren!”

De afsluitende stelling was: ‘Ook zonder overheidsfinanciering is een gezonde schoollunch mogelijk’. Hierover waren alle deelnemers het oneens: financiering vanuit de landelijke overheid is onmisbaar. Alleen dan kan de gezonde schoollunch landelijk worden ingevoerd, zoals in veel andere Europese landen. Maria Jansen liet al eens berekenen hoeveel landelijke invoering van de gezonde basisschool van de toekomst zou kosten. “1 miljard euro per jaar. Terwijl de zorgkosten in Nederland 110 miljard euro per jaar zijn. Elke euro die je investeert in preventie krijg je 4 tot 7 keer terug. De overheid is onverstandig als ze niet investeert in een gezonde schoollunch!”