Over de week

De Week van de Lentekriebels is een jaarlijkse projectweek over relaties, seksualiteit en weerbaarheid op speciaal- en basisonderwijs. Rutgers organiseert deze week samen met GGD’en al sinds 2006. Dit jaar deed bijna de helft van de scholen in het speciaal- en basisonderwijs eraan mee en werden er zelfs 4.000 lessen meer uit het Kriebels in je buik-lespakket gegeven dan vorig jaar, een toename van bijna 20 procent.

Voor elke groep in het basisonderwijs zijn er aparte lessen die aansluiten bij de leeftijd en belevingswereld van de kinderen in die groep. Basisscholen die dit jaar meededen gaven les over het thema ‘Wat vind ik fijn?’. “We weten uit onderzoek dat kinderen een positiever zelf- en lichaamsbeeld krijgen als zij al op jonge leeftijd nadenken over hun lijf, relaties en seksualiteit. Ook kunnen deze kinderen beter hun wensen en grenzen aangeven en gaan ze respectvoller met elkaar om”, zegt programmamedewerker Elsbeth Reitzema.

Scholen kunnen zelf kiezen of zij meedoen met de projectweek en of zij het lespakket van Rutgers of een van de andere twee erkende lespakketten kiezen. Leerkrachten kiezen vervolgens ook zelf op welke manier zij daar invulling aan geven. Rutgers adviseert scholen om ouders vooraf te informeren over de lessen en wat ze daarin gaan bespreken. De GGD’en ondersteunen scholen daarbij.

Daarover krijgen Rutgers en de scholen elk jaar wel een paar vragen. Dit jaar zijn het er veel meer, omdat er veel nepnieuws is verspreid over onder meer kleuters en de seksuele handelingen die leerkrachten in de lessen zouden bespreken.

Nepnieuwsstorm

Dat nepnieuws begon al in januari, zo zette het onderzoeksjournalistieke platform Pointer uiteen in een uitgebreid artikel over de desinformatie. Politici en opiniemakers halen sindsdien delen uit verschillende lesprogramma’s uit hun context en delen boekjes en afbeeldingen die niet bij de Week van de Lentekriebels of Rutgers’ lespakket Kriebels in je buik horen.

Het nepnieuws leidde zelfs tot Kamervragen aan minister Wiersma voor Primair en Voortgezet Onderwijs. Die kon niet alle desinformatie pareren, maar maakte wel duidelijk dat relationele en seksuele vorming ook in het basisonderwijs verplicht is en dat scholen zelf mogen weten op welke manier zij dat invullen. Ook onderstreepte hij het belang hiervan: ”De samenleving wordt er niet beter van als we kinderen te veel in een bubbel opvoeden en ze pas loslaten als ze twaalf zijn”, zei Wiersma in reactie op de vragen van onder meer SGP en FvD.

Een woelige week

Het nepnieuws leidde niet alleen tot meer vragen op scholen, maar zorgde ook voor onrust bij Rutgers op kantoor. Zoals Rutgers-directeur Marieke van der Plas ook twitterde: collega’s werden persoonlijk benaderd, bedreigd, uitgescholden en voor van alles uitgemaakt.

In verschillende Twitterdraadjes en op andere sociale media legde Rutgers uit wat er niet klopte aan de verschillende nepnieuwsberichten. Programmamanager Luc Lauwers: “We begonnen op Twitter met een algemeen draadje over het nepnieuws. We maakten na het debat in de Tweede Kamer een draadje over de onjuistheden die politici daar aan de minister voorlegden. Ook legden we uit dat een illustratie uit het boekje Wat is seks? niet hoorde bij de projectweek.”

Daarop kreeg Rutgers een aantal vervelende reacties, maar vooral veel bijval van ouders en opiniemakers. Zo schreef Telegraaf-columnist Hester Zitvast: “Het is ronduit naïef om te denken dat een kind er nog niet mee bezig is of nog niet aan toe is. Kinderen weten door hun onbeperkte toegang tot het internet véél meer dan wij vroeger en dat verdient begeleiding.”

In het nieuws

Ook veel reguliere media berichtten over de Week van de Lentekriebels Zo zat Luc aan tafel bij Khalid & Sophie en kwam Elsbeth aan het woord in Hart van Nederland. Ook talloze niet aan Rutgers gelieerde deskundigen ontkrachtten in verschillende media en op hun eigen platformen het nepnieuws en benadrukten het belang van relationele en seksuele voorlichting op jonge leeftijd. Zo zei seksuoloog Eveline Stallaart in EenVandaag. “Het grootste probleem met de kritiek is dat er veel onwaarheden worden gedeeld, maar ook dat er wordt ingevuld wat er zou gebeuren in de lessen en wat voor effect dat zou hebben op de kinderen. (…) Het is bewezen dat door vroege seksuele voorlichting we minder tienerzwangerschappen hebben en dat kinderen het op latere leeftijd voor de eerste keer doen.”

Arts en seksuoloog Rik van Lunsen zei in Trouw dat opvoeders en leerkrachten wat hem betreft niet vroeg genoeg kunnen beginnen met de seksuele vorming. “Het grappige is, ook uit allerlei wetenschappelijk onderzoek blijkt: hoe sekspositiever en uitgebreider de voorlichting, des te beter doen kinderen het op dat vlak. Het is overduidelijk dat voorlichting is gekoppeld aan plezier in seksualiteit én veilig gedrag.”

Journalist Chris Klomp publiceerde op zijn eigen platform ook een artikel waarin hij inzoomt op het nut en de noodzaak van seksuele voorlichting met betrekking tot kindermisbruik. “In de hulpverlening is al lang en breed duidelijk dat goede voorlichting veel ellende kan voorkomen.”

Ook de gezamenlijke GGD’en benadrukten op hun website het belang van relationele en seksuele vorming in het basisonderwijs. Zo schrijven zij: “Met verbazing over de felheid van deze discussie, staan we voor de veiligheid van de mensen die dit werk doen. Aandacht voor relaties en seksualiteit vanaf jonge leeftijd hoort bij gezond opgroeien en opvoeden.”

De burgemeester

Op vrijdag 24 maart bezocht burgemeester Sharon Dijksma het kantoor van Rutgers in Utrecht, waar zij sprak met Luc en Elsbeth. Ze motiveerde Rutgers om te blijven staan voor diens waarden en het belang van de Week van de Lentekriebels te blijven uitdragen. “Er kwam deze week veel lawaai uit een klein donker hoekje, maar een veel grotere stilzwijgende massa vindt wat jullie doen heel belangrijk. En ik ook”, zei ze.

Deze en de vele andere steunbetuigingen die Rutgers de afgelopen week ontving, betekenen veel voor de medewerkers. Luc: “Ze sterken ons om ons werk te blijven voortzetten, samen met de GGD’en en onze andere deskundige partners.”

Vakbekwame leerkrachten

Dwars door alle onrust heen verzorgden leerkrachten vaak prachtige lessen en voerden ze waardevolle gesprekken met de kinderen en hun ouders. Kleuters speelden het spel ‘Tiktik, wie ben ik’ en keken naar de aflevering ‘Wat ben je mooi’ van het Zandkasteel. In groep 4 deden kinderen oefeningen waarbij je een ja-gevoel, een nee-gevoel en twijfel-gevoel kunt krijgen en hoe je dat aangeeft en herkent bij anderen.

Ook online lieten de leraren van zich horen. Zo vertelde leerkracht Paul de Brouwer op Twitter dat hij “een goed gesprek over bloemetjes en bijtjes, maandverband, lastige stiefouder/stiefkind relaties en homoseksualiteit” had. “Dit alles nav vragen van kinderen zelf.” Meester Eddy deelde op Twitter elke dag wat hij besproken had met zijn groep 8 en op Tiktok deelden Meester Jordi en Meester Jesper filmpjes over de Week van de Lentekriebels.

Leerlingen

En de leerlingen? De meesten kregen weinig mee van de ophef. Ze bespraken in de klas of het wel of niet fijn is om een dikke verjaardagszoen op je mond te krijgen van je oom of tante. “Een beetje raar”, zei een meisje in het Jeugdjournaal. Niet erg, zegt een klasgenootje. “Want ik ken hen ook gewoon goed.”

Ook in deze editie van de Week van de Lentekriebels spraken kinderen volop over wat ze fijn vinden en over hun grenzen. En daar is de week voor bedoeld. De Volkskrant nam diens lezers mee naar groep 5 van Rotterdamse basisschool De Clipper. Wat vinden de kinderen ervan dat beelden op sociale media een misschien niet helemaal realistisch vrouw- en manbeeld neerzetten? “Niet goed, klinkt het in koor. ‘Je moet gewoon jezelf zijn!’, roept Giovanni. ‘Je bent gewoon mooi zoals je bent’, zegt Antoinela.”