Welke cultuur en (veilige) sfeer creëer je met elkaar in jullie klassen en jullie school? Wanneer is iets wel en wanneer is iets niet oké en hoe weet je dat? Door dit soort gesprekken kan iedereen groeien in ‘seksuele integriteit’: bewust, respectvol en verantwoordelijk omgaan met de eigen seksualiteit en gender en die van anderen. Hierover praten vergroot de veiligheid bij jou op school, werkt preventief voor seksueel grensoverschrijdend gedrag en maakt het makkelijker voor leerlingen om te delen wanneer ze iets overschrijdends hebben meegemaakt.

Handvatten voor dit gesprek

Wil je graag in gesprek over wat er leeft in de klas, maar weet je niet precies hoe? Dan zijn hier enkele handvatten die je kunnen helpen:

• Wat precies seksueel grensoverschrijdend gedrag is, lees je op de themapagina’s ‘Seksuele grensoverschrijding’ – po of de versie voor het vo of het mbo.
• Gebruik de Kletskaartjes over ‘aanraken’ als gespreksstarter. De vragen zijn ontwikkeld voor het primair onderwijs maar enkele kaartjes zijn zeker ook te gebruiken in het voortgezet onderwijs of mbo, of kunnen ter inspiratie dienen voor aangepaste vragen.
• Deze visual over ‘De 5 W’s’ geeft je een overzicht voor een simpele voorbereiding op een (mogelijk) lastig gesprek.
• In deze visual vind je ‘Een stappenplan voor een veilig klassengesprek’.
• Jouw pedagogisch handelen in het gesprek maakt een groot verschil voor de sociale veiligheid en hoe leerlingen of studenten leren wat seksueel integer gedrag is. Wil je weten waar je op kunt letten? Bekijk dan de ‘Pedagogische wegwijzers naar seksuele integriteit’ – po (of de versie voor vo/mbo) en lees vooral ‘Begrens en blijf in verbinding’.

Waar kun je het over hebben?

• Vermijd te veel focus op wat er nu precies allemaal gebeurd is, wie wat gedaan heeft, wat wel of niet waar is enzovoort. Richt je in plaats daarvan op wat er leeft bij leerlingen en studenten: welke vragen hebben ze, wat roept dit bij ze op?
• Vermijd een sterke focus op dader–slachtoffer rollen. En vermijd om die toe te schrijven aan mannen of vrouwen; beiden kunnen pleger en slachtoffer zijn.
• Verken samen (afhankelijk van de leeftijd van je leerlingen of studenten) waarom dit nu zo’n ingewikkeld onderwerp is. Want slachtoffers wachten en twijfelen vaak lang met het doen van hun verhaal. Ze hebben angst om niet geloofd te worden of het verwijt te krijgen iets te hebben uitgelokt, ze hebben twijfel of het wel écht-niet-oké was wat er gebeurde, of ze voelen zich loyaal naar de pleger.
• Onderzoek met elkaar wat seksueel integer is en wat je zelf kan doen. Bespreek bijvoorbeeld deze vragen:

Hoe weet je wat je wensen en grenzen zijn? Hoe geef je die aan? Hoe weet je wat iemand anders wel of niet wil? Wat doe je als je ziet gebeuren dat iemand iets doet dat grensoverschrijdend is of waarvan je denkt dat een ander het niet prettig vindt? Wanneer is een grapje niet meer grappig? Wat maakt een aanraking wel of niet oké? Wie bepaalt dat?

• Wil je meer weten over hoe je kan werken met leerlingen aan het thema wensen en grenzen? Kijk dan op www.seksuelevorming.nl, bijvoorbeeld bij het thema weerbaarheid, de speciale module over wensen en grenzen van Lang Leve de Liefde, of bij het thema voor de Week van de Lentekriebels 2022.
• Een extra toevoeging aan het gesprek kan zijn om ook jezelf en je eigen positie als docent erbij te betrekken. Misschien doe of zeg jij wel eens iets dat leerlingen of studenten niet prettig vinden. Durven ze dat dan te zeggen en wat zou je daaraan kunnen doen?
• Geef je les in het mbo? Bespreek dan ook de stage als plek waar leerlingen te maken kunnen krijgen met machtsongelijkheid of grensoverschrijdend gedrag. Wat je kunt doen om ze daarin te ondersteunen lees je in ‘Veilig op stage’.
• Ook Rutgers geeft tips hoe je de situatie rond The Voice in de klas kunt bespreken. Lees hier de aanbevelingen van Rutgers.

Zorg voor je leerlingen of studenten

Seksueel grensoverschrijdend gedrag is een kwetsbaar onderwerp en kan met name heel veel oproepen bij leerlingen of studenten die hier zelf mee te maken hebben gehad.

• Om voor hen een veilige sfeer te scheppen is het cruciaal om tijdens een gesprek in de klas altijd de boodschap te geven: “Het is nooit ‘jouw schuld’ en als iemand zoiets doet is dat nooit oké.”
• Weten wat je wel en niet moet zeggen wanneer een leerling of student je vertelt over seksueel grensoverschrijdend gedrag lees je in dit artikel.
• Zorg dat leerlingen weten waar ze terecht kunnen als ze nog wat willen bespreken naar aanleiding van het gesprek in de klas. Denk hierbij aan iemand in hun omgeving of een leerkracht die ze vertrouwen, de mentor of SLB’er, of de kindertelefoon. Als het gaat over seksueel grensoverschrijdend gedrag van iemand op school, dan kunnen ze bij de vertrouwenspersoon terecht.

Een integere schoolcultuur

Machtsverhoudingen zijn een risicofactor voor seksueel grensoverschrijdend gedrag en ook op school spelen machtsrelaties een rol. Daarom is het naast een gesprek in de klas ook wenselijk om met collega’s te kijken naar de cultuur op school en zo oog te hebben voor een seksueel integere omgang met elkaar als team en met leerlingen of studenten. Dat kan spannend zijn, maar mag niet onbesproken blijven, omdat daarmee juist de kans op grensoverschrijdend gedrag toeneemt.

• Hoe je kunt werken aan een seksueel integere schoolcultuur en integer gedrag van schoolmedewerkers lees je in dit artikel.
• Een relatie of seksueel contact hoort niet tussen docent en leerling. Bestaat er een vermoeden van seksueel grensoverschrijdend gedrag door een met taak belast persoon in de school, lees dan hier hoe je moet handelen.
• Toch kan het soms zijn dat een docent (vo/mbo) dergelijke gevoelens ontwikkelt voor een leerling. Lees in dit artikel wat je kunt doen als je dit soort gevoelens bij jezelf bemerkt.

Kortom, voer het gesprek met elkaar over seksuele integriteit naar aanleiding van de gebeurtenissen rondom The Voice of een andere aanleiding.

Wil je voordat je aan de slag gaat nog even sparren? Bel dan de helpdesk van School & Veiligheid.