Op de website stelt School & Veiligheid dat agressief gedrag bijna altijd een aanleiding heeft. Het ontstaat in veel gevallen uit frustratie, boosheid, angst, onmacht of een gebrek aan informatie en/of miscommunicatie. Door deze triggers te voorkomen, verklein je de kans op agressief gedrag, aldus School & Veiligheid.
Vervolgens wordt ingezoomd op de klas, het team en de school.
In de klas
Als leraar werk je in de klas op twee niveaus om agressief gedrag te verkleinen:
- Door het voor te zijn.
- Door te handelen als het zich voordoet.
Heldere (gedrags)regels en kaders
Wat tolereer je wel en niet op school en hoe is de handhaving geregeld? Zorg voor duidelijke gedragsregels. Zowel op klassenniveau als schoolbreed. Wees duidelijk over sanctiemaatregelen bij agressief gedrag.
Klassenmanagement
In iedere groep proberen mensen hun positie te bepalen. Ook in de klas. In de fases van groepsvorming bestaat er in de ‘stormingfase’Groepsvorming verloopt in verschillende fases het meeste kans op conflicten en negatief gedrag. De leraar speelt een belangrijke rol in het actief begeleiden van het groepsproces en sturing te geven aan de groep.
Sociaal emotioneel leren
Gevoelens van onmacht en frustratie komen bij veel leerlingen voor. Door in te zetten op sociaal emotioneel leren help je leerlingen omgaan met deze emoties. Ze leren hoe ze deze emoties kunnen uiten en hoe ze op een effectieve manier kunnen communiceren en omgaan met conflicten.
Luisteren
Frustratie kun je voorkomen door aandacht te hebben voor, en goed te luisteren naar de behoeften van de ander. Als iemand heel boos is, kan daar ook angst onder zitten bijvoorbeeld.
Wat als het dan toch gebeurt?
Een agressieve ouder, een schreeuwende leerling of een collega die witheet is. Deniz Dogan – expert in lastig en agressief gedrag – maakt in zijn aanpak onderscheid tussen boosheid en agressie. Volgens Dogan is boosheid een emotie die aandacht mag krijgen. Agressie daarentegen moet begrensd worden.
Meer lezen
In het team
Agressief gedrag verkleinen, dat doe je niet alleen. Dat is een zorg en taak van de school en van het team. Wat kan je doen?
Gesprekken met het team en schoolleiding
Een sociaal veilige school vraagt om een continu gesprek. Schep ruimte om met elkaar in gesprek te kunnen gaan over bijvoorbeeld verschillen in opvattingen over acceptabel of onacceptabel gedrag. Praat met elkaar over hoe om te gaan met agressie, om onzekerheid te uiten, maar ook om inspraak te hebben of vragen stellen.
Meer lezen
Op de website Duidelijk over agressie – een initiatief uit de (jeugd)zorg – is veel informatie te vinden die ook voor het onderwijs geschikt is. Zo is de Agressiewijzer bedoeld om binnen het team helderheid te krijgen over de aanpak van agressie.
In de school
Op schoolniveau pak je agressief gedrag natuurlijk ook aan. Wat staat je dan te doen?
Gedragsregels
Communiceer de gezamenlijk opgestelde afspraken en sancties naar personeel, leerlingen en ouders. Zet de kaders goed neer, in de schoolgids en zichtbaar in de schoolwebsite.
Monitor de veiligheid
Voelt iedereen zich gezien en gehoord? Voelen leerlingen zich veilig? Door dit te monitoren en ontwikkelpunten aan te pakken, verklein je ook de kans op agressief gedrag.
Voer gesprekken
Een sociaal veilige school vraagt om een continu gesprek. Schep ruimte om met elkaar in gesprek te kunnen gaan over bijvoorbeeld verschillen in opvattingen over acceptabel of onacceptabel gedrag. Praat met elkaar over hoe om te gaan met agressie, om onzekerheid te uiten, maar ook om inspraak te hebben of vragen stellen.
Heldere communicatie
Zorg voor een heldere informatiestroom. Bedenk bij reguliere informatieverstrekking welk communicatiemiddel je gebruikt voor welke boodschap en welk moment je daarvoor kiest.
Waarborg de veiligheid van personeel
Elke onderwijsprofessional heeft recht op een veilige werkomgeving. De schoolleiding zorgt voor de veiligheid van het personeel. De veiligheidsbeleving van het personeel kun je meten in een jaarlijkse monitor. Uit de veiligheidsmonitor Sociale veiligheid in en rond scholen (2018) blijkt dat ‘verbaal geweld tegen het personeel het vaakst voorkomt, 17% in het primair onderwijs en 21% in het voortgezet onderwijs.
Zorg voor een aanspreekpunt
Zorg dat helder is waar en bij wie ouders, leerlingen en personeel onvrede kunnen uiten of een klacht kunnen neerleggen. De vertrouwenspersoon op school is het aanspreekpunt bij ongewenst gedrag, dus ook bij agressie.
Leren van een incident
Of het nu leerlingen waren die met elkaar op de vuist gingen, of dat de agressie naar jou was gericht. Je maakt zoiets liever niet meer mee. Het is belangrijk om met samen met de betrokkenen nog een keer terug te kijken. Dit kun je doen aan de hand van vragen als:
- Vindt probleemgedrag vaker op dezelfde locatie plaats?
- Is daar dan wel genoeg toezicht?
- Spreekt iedereen elkaar aan op probleemgedrag of komt die taak steeds op dezelfde personen neer?
- Werkten de sanctieladder en het protocol voldoende of moeten we deze aanpassen?
Antwoorden op deze vragen bieden een goed beeld van hoe het gesteld is de omgang met incidenten.
De beste aanpak ligt soms op leerling-niveau (een leerling die zorg nodig heeft), soms op groepsniveau (omdat het te maken heeft met verkeerde groepsdynamica) en soms op leerkracht-niveau (bij gebrek aan pedagogische toerusting). Ook kan het zinvol zijn om te achterhalen of het gaat om frustratie-agressie of provocatie-agressie (bedreiging, intimideren, enzovoorts).
Het is belangrijk dat alle betrokkenen een gezamenlijke verantwoordelijkheid voelen bij de evaluatie van een incident. Het is namelijk voor iedereen binnen de school van belang dat het niet nog eens gebeurt.
Nazorg en opvang
Naast leerpunten voor de school(medewerkers) in het algemeen, is het ook belangrijk om het herstel van en/of de nazorg voor de betrokken docent te monitoren. Als de adrenaline is gezakt, kunnen de impact en emotie ineens naar boven komen – juist door de rust en reflectie. Naast reacties als angst of boosheid kan er soms ook sprake zijn van ontkenning, bagatelliseren (‘t viel wel mee…), en/of twijfelen aan jezelf. Het is van belang om als betrokkene zelf de gebeurtenis goed te verwerken.
Tips
- Erken dat je een schokkende gebeurtenis hebt meegemaakt
- Praat erover
- Sta herbelevingen toe
- Blijf actief
- Vraag om professionele hulp als de verschijnselen te lang aanhouden
In het PO-dossier is ook nog aandacht voor Samenwerking met de omgeving en voor Wet- en regelgeving. Daarnaast zijn er aparte dossiers voor voortgezet onderwijs en voor middelbaar beroepsonderwijs.
